Opendata #2 รู้จักกับ CKAN

         ในอดีตที่ผ่านมา การเปิดเผยข้อมูลของหน่วยงานหรือองค์กร โดยส่วนใหญ่จะเป็นการเผยแพร่รายการชุดข้อมูลบนหน้าเว็บไซต์ที่ทำการพัฒนาขึ้นมาเป็นการเฉพาะ เมื่อสำนักงานพัฒนารัฐบาลดิจิทัล (สพร.) ได้มีการปรับปรุงและพัฒนาเว็บไซต์ศูนย์กลางข้อมูลเปิดภาครัฐ (Open Government Data of Thailand) หรือ data.go.th ในปี 2558 โดยการนำ CKAN ซึ่งเป็นซอฟต์แวร์ Open Source ทางด้านการจัดการข้อมูลเพื่อเป็นการขับเคลื่อนศูนย์ข้อมูล (data management system for powering data hubs and data portals) ที่ได้รับความนิยมในระดับสากลมาพัฒนาต่อยอด(Customization) ให้มีความเหมาะสมและสอดคล้องกับแนวปฏิบัติ จึงทำให้ data.go.th เป็นต้นแบบสำหรับหน่วยงานภาครัฐในการนำ CKAN มาพัฒนาระบบ

CKAN คืออะไร

         CKAN เป็นซอฟต์แวร์ Open Source ที่พัฒนาโดย Open Knowledge Foundation (okfn.org) ซึ่งสนับสนุนให้รัฐบาลแต่ละประเทศนำไปพัฒนาเป็น Open Data Portal และได้รับความนิยมในหลายประเทศทั่วโลก เช่น สหรัฐอเมริกา สหราชอาณาจักร สหภาพยุโรป ญี่ปุ่น สิงคโปร์ ซึ่งปัจจุบันนอกจาก CKAN แล้วก็มีระบบทางด้าน Data Catalog ออกมาให้เลือกใช้งานอีกมากมาย ทั้งที่เป็น Open Source และ ในรูปแบบของ Commercial เช่น DKAN, Socrata, Azure Open Datasets รวมถึงมีซอฟต์แวร์ที่มีลักษณะการทำงานใกล้เคียงกัน เช่น Collibra, Open-metadata.org, Datahub เป็นต้น

ทำไมถึงต้อง CKAN?

         ทุกระบบทางด้าน Open-source data management platforms ล้วนมีทั้งข้อดีและข้อเสีย เช่น DKAN ถูกพัฒนาขึ้นบนพื้นฐานของ Drupal ทำให้ผู้ใช้อาจจะมีความคุ้นชินต่อการใช้งานมากกว่า อีกทั้งยังถูกพัฒนาขึ้นบนภาษา php และฐานข้อมูล MySQL ทำให้ง่ายต่อปรับปรุงแก้ไข (Customization) แต่ก็เป็นเจ้าของโดยบริษัท NuCivic ซึ่งไม่สามารถคาดเดาทิศทางของซอฟต์แวร์ในอนาคตได้ ในขณะที่ CKAN ถูกพัฒนาและดูแลโดยองค์กรไม่แสวงหาผลกำไร และมีกลุ่มผู้ใช้งานที่มากกว่า มีชุมชนการแลกเปลี่ยนข้อมูลสำหรับนักพัฒนาที่ใหญ่กว่า แม้จะถูกพัฒนาขึ้นบนภาษา Python ที่มีกลุ่มนักพัฒนาในประเทศไทยน้อยกว่าภาษา php แต่ดูมีทิศทางที่ดีและน่าเชื่อถือมากกว่าในอนาคต จึงทำให้สำนักงานพัฒนารัฐบาลดิจิทัล (สพร.) เลือกที่จะนำ CKAN มาใช้ในการพัฒนาให้กับ data.go.th

ทำไมหน่วยงานภาครัฐต้องใช้ CKAN ?

         จากมาตรฐานรัฐบาลดิจิทัล ว่าด้วยแนวทางการเปิดเผยข้อมูลเปิดภาครัฐในรูปแบบดิจิทัลต่อสาธารณะ : Open Government Data Guideline : มรด-12001:2563 ที่กำหนดแนวทางและมาตรฐานให้หน่วยงานของรัฐจัดส่งหรือเชื่อมโยงข้อมูลดังกล่าวเปิดเผยแก่ประชาชน ณ ศูนย์กลางข้อมูลเปิดภาครัฐ (Open Government Data of Thailand) ที่เว็บไซต์ data.go.th สำหรับภาครัฐ (อ้างอิง https://standard.dga.or.th/dg-std/2028/)

และจากประกาศที่เกี่ยวข้องในการจัดทำบัญชีข้อมูลภาครัฐ (อ้างอิง https://gdhelppage.nso.go.th/p05_01.html) ที่หน่วยงานภาครัฐจะต้องทำการลงทะเบียนและเชื่อมโยงข้อมูลที่เว็บไซต์ https://gdcatalog.go.th ซึ่งทั้งสองระบบดังกว่าได้ถูกพัฒนาขึ้นบนซอฟต์แวร์ CKAN โดยมีศูนย์เทคโนโลยีอิเล็กทรอนิกส์และคอมพิวเตอร์แห่งชาติ (NECTEC : เนคเทค) เข้ามาช่วยดูและพัฒนาระบบการเชื่อมโยงข้อมูล (Harvestor) ให้สามารถดึงข้อมูลจากหน่วยงานภาครัฐที่ใช้ ซอฟต์แวร์ CKAN ได้โดยอัตโนมัติ พร้อมกันนี้เนคเทคยังได้พัฒนาซอฟต์แวร์ CKAN OPEN-D ซึ่งเป็นการนำซอฟต์แวร์ CKAN มาพัฒนาขึ้นสนับสนุนให้ทุกหน่วยงานภาครัฐสามารถดาวน์โหลด ติดตั้ง และใช้งาน เพื่อรองรับนโยบายการเปิดเผยข้อมูล และมีความสอดคล้องกับบริบทของประเทศไทยในด้านความสอดคล้องกับมาตรฐานการจัดทำบัญชีข้อมูล (อ้างอิง https://www.nectec.or.th/opend/) ด้วยเหตุนี้การพัฒนาระบบข้อมูลเปิดภาครัฐทุกหน่วยงาน จึงเป็นการพัฒนาบนซอฟต์แวร์ CKAN ทั้งหมดเพื่อความสอดคล้องและสะดวกในการเชื่อมโยงข้อมูลทั้งหมด อีกทั้งยังทำให้ข้อมูลทั้งหมดอยู่ในมาตรฐานเดียวกัน ทำให้เกิดความสะดวกในการนำไปใช้งานต่ออีกด้วย

CKAN กับภาคเอกชน

         สำหรับภาคเอกชน หลายองค์กรได้เริ่มมีแนวคิดในการนำซอฟต์แวร์ CKAN เข้ามาใช้งาน แต่จะเป็นในรูปแบบลักษณะของการใช้งานเพื่อการแชร์ข้อมูลระหว่างหน่วยงานภายในองค์กร ซึ่งจะกล่าวถึงพร้อมยกตัวอย่างในภายหลัง